برخورداری از موارد حمایت از کارگران که در قانون کار جمهوری اسلامی ایران مقرر شده است ، در درجه اول نیازمند تعریف کارگر و شناخت گستره مفهومی آن در قوانین مرتبط می باشد . به همین دلیل است که قانون کار مصوب 1369 به تعریف کارگر پرداخته و مفهوم کارگر را مورد تحلیل قرار داده است که بر اساس آن :
" کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی ، اعم از مزد ، حقوق ، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می کند " .
با توجه به تعریف مذکور ، می توان گفت هر کس کار می کند کارگر است ؛ با این حال مفهوم کارگر در گذشته شامل افرادی می شد که به انجام کارهای عضلانی و جسمی همچون کشاورزی و باربری می پرداختند . اما در حال حاضر از نظر مفهومی کارگر کسی است که به انجام کار می پردازد و واژه کار را می توان در مورد تمامی فعالیت های ارادی انسان به کار برد . به این ترتیب ، با استناد به گستره شمول مذکور در ماده 1 قانون کار جمهوری اسلامی ایران ، عنوان کارگر همه مشاغل انجام دهنده کار در موسسات تولیدی ، صنعتی ، خدماتی و کشاورزی را در بر می گیرد که حتی ممکن است شامل یک وکیل ، استاد دانشگاه ، پزشک ، مهندس و ... نیز باشد که در کارگاه های مخصوص متناسب با شغل خود ، اقدام به انجام کار می نمایند .
تبعیت کارگر از کارفرما بر اساس قانون کار
در قسمت قبل به توضیح معنا و مفهوم کارگر بر اساس قانون کار پرداخته شد ؛ با این حال شناخت دقیق از مفهوم مذکور به منظور بهره مندی از حمایت های قانونی ، باید جنبه های مختلف این موضوع مورد بررسی قرار گیرد که عبارت است از تبعیت کارگر از کارفرما . با عنایت به ماده 2 قانون کار که اصطلاح " به درخواست کارفرما " و " دریافت حق السعی " را به کار برده است ، می توان گفت کارگر شخصی است که نیروی کار خود را به درخواستکارفرما در اختیار وی قرار داده و در قبال انجام آن کار ، حق السعی یا مزد دریافت می دارد . بنابراین در خصوص تبعیت کارگر از کارفرما می توان دو نوع تبعیت حقوقی و تبعیت اقتصادی در خصوص کارگر در نظر گرفت که عبارتند از :
تبعیت حقوقی کارگر از کارفرما : به دلیل اینکه اداره و مالکیت کارگاه در اختیار کارفرما قرار دارد ، پس از اینکه کارگر در کارگاهی استخدام گردید ، تحت الشعاع مالکیت و مدیریت کارفرما قرار می گیرد و بر این اساس ، کارگر موظف است طبق دستورالعمل ها و درخواست های کارفرما اقدام به انجام کار نموده و وظایف کاری خویش را به نحو احسن انجام دهد ؛ در غیر این صورت ممکن است در قبال عدم انجام یا سوء عملکرد کارگر آثار و پیامدهایی برای وی به وجود آید که از جمله آنها می توان به اخراج کارگر اشاره نمود که این مفهوم بیانگر تبعیت حقوقی کارگر از کارفرما ( انجام کار به دستور کارفرما ) می باشد .
تبعیت اقتصادی کارگر از کارفرما : از آن جهت که هدف از انجام کار توسط کارگر ، دریافت مزد یا بهای مناسب در قبال انجام کار است ، کارفرما باید حقوق کارگر و مزایای مربوط به کار را به وی بپردازد . پرداخت مزد کارگر توسط کارفرما همراه با ضمانت های اجرایی مهمی در این خصوص می باشد و حتی حداقل حقوق کارگران نیز همه ساله توسط دولت تعیین می شود و کارفرما موظف به رعایت این حداقل ها در پرداخت به کارگر می باشد که این توضیح بیانگر تبعیت اقتصادی کارگر از کارفرما ( لزوم پرداخت مزد به کارگر ) می باشد .
