مشکل بیکاری در دهه های اخیر به صورت یکی از مسائل بسیار حاد کشورهای توسعه نیافته در آمده است در کشورهای عقب افتاده جنبه های بیکاری در تارو پود جامعه نهفته و به صورت مزمن در آمده است و عقب ماندگی در فناوری در پاره ای از موارد مشکلی لاینحل نشان می دهد.
امروزه بیکاری بیش از پیش به منزله ی چشمگیرترین نشانه ی توسعه ناکافی در کشورهای جهان سوم نمایان میشود.به هر حال از لحاظ اجتماعی بیکاری در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و حتی در مناطق شهری آنها ،نسبت به کشورهایی که اکثریت نیروی کار وسیعا متکی به درآمدهای مزد و حقوق بگیری هستند و ساخته های کهن خانواده جای خود را به خانواده هسته ای داده اند ،کمتر یک مشکل حاد شخصی است.
تعریف بیکاری
عموما در اقتصاد به کسی بیکار اطلاق می شود که سه ویژگی زیر در مورد او صدق نماید:
- شرایط کار داشته باشد . (در سن کار قرار داشته و شرایط احراز کار را داشته باشد)
- به دنبال کار باشد . (در جستجوی شغل باشد)
- کار پیدا نکند .
مفهومکنونی اشتغال
تعاریف متعددی درباره اشتغال وجود دارد یکی از بهترین آنها سه جنبه یا سه بعد اشتغال توجه دارد:
۱: مشارکت در تولید
۲:منع درآمد
۳: ملاحظات اجتماعی و شخصی فعالیت
در کل اشتغال وسیله ای است که هدفش کاربرد منابع به طور مستقیم یا غیر مستقیم برای ارضاء نیازهای انسانی است قبل از هر چیز باید قبول کرد که مفهوم اشتغال نمی تواند از کار جدا باشد .
آموزشو اشتغال
با گسترش امکانات و دوره های آموزشی و افزایش جمعیت با سواد در کشورهای درحال توسعه ، بیکاری تحصیل کرده ها به یکی از معضلات اساسی در این کشورها تبدیل شده است . قشر تحصیل کرده به دلیل اینکه سالیان متمادی را به کسب علم و مهارت سپری کرده است و کم بیش با اوضاع و احوال دیگر کشورها و مجامع آشنائی دارد ، انتظار پیدا کردن شغلی متناسب با میزان مهارت و تحصیلاتش را خواهد داشت.
عوامل دخیل در بیکاری فارغ التحصیلان
از جمله عوامل درونی که با مقوله اشتغال و کاریابی فارغ التحصیلان ارتباط دارند. عبارتند از:
- عدم تناسب بین ظرفیت فعلی پذیرش دانشجو در دانشگاه و نیازهای آتی بازار کار.
- عدم تناسب بین محتوای آموزش با مهارتهای شغلی.
- عدم آگاهی جامعه و خانواده از تناسب بین نیاز جامعه و خواسته خانواده
- عدم توفیق دانشگاهها در ایجاد و تقویت روحیه علمی وانگیزه خدمت رسانی به جامعه در دانشجویان.
- مشخص نبودن حداقل قابلیتهای علمی و عملی برای فارغ التحصیل شدن.
- ۱۲:عدم آشنایی اعضای هیات علمی با فرایند و نحوه انجام امور در واحدهای تولیدی و خدماتی مرتبط با رشته تحصیلی فارغ التحصیلان.
- ۱۳: فقدان زمینه مناسب برای آموزشهای علمی و کاربردی.
عوامل بیرون که با مقوله اشتغال و کاریابی فارغ التحصیلان ارتباط دارند. عبارتند از :
رواج نیافتن و مشخص نبودن فرهنگ کاریابی
- عدم توسعه بنگاههای کاریابی خصوصی
- عدم توسعه کانونهای فارغ التحصیلان و ناکارآمدی آنها در کاریابی و هدایت شغلی
- تعدد متقاضیان و رقابت شدید برای کسب مشاغل موجود
- رواج نیافتن فرهنگ کارآفرینی و کم بودن تعداد کارآفرینان
- وجود مشکلات اجرایی در پیاده کردن سیاستها و برنامه های کلان اشتغال.
راه کارهای رفع بیکاری:
ما به مساله اشتغال باید از دومنظر توجه کنیم؛ اول اینکه اشتغال موجود حفظ گردد و دوم اشتغال جدید ایجاد شود. از جمله راه حل هایی که برای رفع بیکاری پیشنهاد می گردد عبارت است از:
۱: آموزش های مهارتی
ارائه آموزش های مهارتی به جوانان متناسب با نیاز جامعه و بازار کار زمینه ساز موفقیت زندگی فردی و اجتماعی و رافع مشکل بیکاری آنهاست و تا زمانی که به ارتباط جدی آموزش با اقتصاد و اشتغال دقت نشود، شاهد اقتصاد ناپایدار و انبوه کارشناسِ بیکار خواهیم بود.
۲: فراهم کردن حمایت های مشاوره ای و مددکاری
۳: افزایش ساخت مسکن
ساخت مسکن سبب ایجاد مشاغل متنوع می شود.چنانچه این امر مورد توجه قرار بگیرد نه تنها نیاز اصلی اکثر جوانان که نیاز به مسکن است را تامین می کند ازطرفی سبب ایجاد مشاغل متعدد گشته و همچنین کارگاه ها و کارخانه های کوچک و بزرگ هم می توانند ازآن بهره گیرند.
۴: توسعه جهانگردی و گردشگری
با توجه به اینکه کشور ما و از جمله استان یزد از جاذبه های گردشگری(تاریخی و تفریحی) فراوان برخوردار است با توجه بیشتر به این بخش می توان از این طریق باعث ایجاد شغل های جدید در جامعه شد.
۵: توسعه صادرات غیر نفتی – خدمات فنی مهندسی
۶: توسعه فعالیت های عمرانی
۷:توسعه فعالیت های تکنولوژی اطلاعات
توسعه فعالیت های آی تی سبب به کارگیری نیروهای جوان و بااستعداد کشور می شود وسبب اشتغال زایی و همچنین موجب ارز آوری قابل ملاحظه ای می شود.
۸: جلوگیری از قاچاق کالاها
قاچاق کالا سبب می شود بسیاری از شرکت های تولیدی ورشکست شده و بسیاری از کارکنان آنها بیکار شوند. قاچاق کارا کمر تولید داخل را می شکند. جلوگیری از قاچاق و حمایت از کالای ایرانی سبب اشتغال زایی شده و از بیکاری جلوگیری می کند.
۹: حمایت از کارافرینی و کار آفرینان و سرمایه گذاران
این راهکار می تواند در اشتغال زایی بسیار موثر باشد. درعین حال، حمایت از جوانان ایرانی و استعداد آنهادر زمینه های مختلف اعم از علمی و هنری باعث می شود آنها به خود باوری رسیده و بخش عمده ای از نیروی جوان و فعال ازبیکاری رهایی یابند.
۱۰: آموزش جامعه ( خانواده) نسبت به فرهنگ صحیح کار، کارگر، کارفرما
انجام تمامی کارها بین کارگر و کارفرما طبق قانون کار مشخص می باشد پس نباید کارگر را آنچنان بزرگ و کارفرما را حقیر و بالعکس دانست. بنابراین باید برداشت های غلطی که در افکار بعضی از خانواده ها می باشد را با آموزش درست و صحیح بین روابط کارگر و کارفرما چه از نظر بالا بردن کارکرد مفید نیروی کار و چه از نظر شخصیتی فرهنگ سازی کنیم تا مانع از بیکاری افراد جامعه باشیم.
۱۱: متناسب کردن پذیرش دانشجو با نیاز اقتصادی اجتماعی
این تناسب در سطوح مختلف آموزشی و خصوصا تمرکز بر تحصیلات کاردانی فنی و حرفه ای(با هدف ورود مستقیم به بازار کار و صنعت) و تحصیلات عالیه؛ خاصه دوره دکترا (که نیروی متخصص و نخبه مورد نیاز را فراهم می کند)، باید اعمال شده و از حجم زیاد پذیرش دانشجوی ارشد و خصوصا کارشناسی پرهیز شود. درعین حال، کاهش پذیرش دانشجو و حتی دانش آموز در رشته هایی که حرفه محور نبوده و مورد نیاز جامعه نمی باشند، مورد نظر است.
۱۲: تنظیم نرخ بهره بانکی متناسب با شرایط اقتصادی کشور
کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی و به تبع آن کاهش نرخ تسهیلات پرداختی به کارآفرینان و سرمایه‌گذاران با هدف کاهش هزینه‌های استقراض و تامین‌مالی بخش خصوصی صورت می‌پذیرد و انتظار می‌رود این امر منجر به رشد اقتصادی شود.
۱۳: معافیت‌های مالیاتی کارفرمایی
به منظور تحریک کارفرمایان برای افزایش و ایجاد اشتغا‌ل‌زایی، معافیت‌های مالیاتی ابزاری کارآمد در دست دولت و مجلس است. دولت‌ها می‌توانند بر اساس دو شاخص مدت زمان و درصد معافیت مالیاتی، انواع مختلفی از طرح‌ها را تدوین و اجرا کنند.
راه‌اندازی کسبوکارهای جدید در مناطق محروم نیز از جمله مهم‌ترین اهداف این‌گونه طرح‌هاست که در کشور خودمان نیز این راهبرد در حال اجراست.
۱۴: تهیه داده‌های اقتصاد محلی (بانک اطلاعات بومی) و به کارگیری علم بازاریابی
استان‌ها باید بتوانند با بهره‌گیری از فعالیت‌های علمی بازاریابی برای استان خود جایگاه مناسبی تعریف کرده و فعالان و سرمایه‌گذاران را به سمت خود بکشانند. بازاریابی از طریق متمرکز شدن بر مزیت‌های رقابتی هر منطقه می‌تواند نقشی کلیدی در مقابله با بیکاری داشته باشد. فعالیت‌های اصلی بازاریابی محلی می‌تواند شامل فراهم‌آوری فعالیت‌های ترفیعی-تشویقی، ایجاد و راه‌اندازی وب سایت‌های چندزبانه و تبلیغات باشد.
۱۵: توسعه و حمایت از کسبوکارهای کوچک، استارت‌آپ‌ها، دانش بنیان ها
با استقرار مراکز شتابدهنده در مناطق کم‌درآمد، می‌توان پوشش و حمایتی مناسب برای آنان در نظر گرفت. دولت‌ها می‌توانند از روش‌های مختلف از جمله کاهش یا حذف مالیات، تامین مالی و پرداخت یارانه این مراکز را حمایت کنند. با تقویت فضای شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد از طریق ارائه خدمات مشترک تجاری (کارهای اداری – خدماتی، امنیت و…)، استفاده از تجهیزات (کامپیوتر، تلفن، دستگاه فکس و…) و سایر امکانات (ناهارخوری، اتاق جلسات و…) علاوه بر کاهش هزینه‌های این مراکز، شبکه‌های اطلاعاتی و تبادل ایده میان کارآفرینان تسهیل شده و همین امر منجر به افزایش اشتغا‌ل‌زایی پایدار خواهد شد.
۱۶: ایجاد مشاغل خانگی
امروزه مشاغل خانگی و خرد، نقش بسیار زیادی در رفع معضل بیکاری و ایجاد شغل های جدید ایفا می‌کنند و با دریافت تسهیلاتی اندک می‌توانند اشتغال گسترده‌ای را در جامعه ایجاد کنند. همچنین این مشاغل می توانند علاوه بر تاثیر در رشد و توسعه اقتصادی، در زمینه توسعه اجتماعی نیز تغییرات مثبت ایجاد کنند.
به طوری که بسیاری از کارها در دنیای عصر دیجیتال، نیازی به حضور شما ندارد؛ از آموزش گرفته تا مشاوره. همه این‌ها، مشاغل خانگی هستند که مصداق‌های کسب‌وکار اینترنتی یا کارآفرینی دیجیتالی محسوب می‌شوند که درآمد دلاری دارند.
از جمله آن ها: طراحی نقشه، آموزش زبان، ساخت صنایع دستی، طراحی پارچه و لباس، طراحی اپ، مشاوره فنی و مهندسی، مشاوره تغذیه، حسابداری، مدیریت پرتفو در بازار بورس، نظارت و بازرسی دوره‌ای و حوزه‌های مختلف دیگر را می توان نام برد.
۱۷: توسعه و حمایت از مشاغل روستایی
با اجرای طرح حمایت از مشاغل روستایی علاوه بر ایجاد اشتغال جدید، باعث حفظ اشتغال موجود در سراسر کشور شده است به طوری که یکی از اهداف اجرای این قانون، مهاجرت معکوس به روستاها بود که با پرداخت تسهیلات به طرح‌های اشتغال روستایی تا حدودی قابل اجراست.
برای مثال مشاغلی چون کشاورزی، دام داری، صنایع دستی و … نمونه هایی از آن است.
